Strata 3D

Strata 3D - introductie

'Eh, 3D?' hoor ik regelmatig, 'dat is toch heel moeilijk?' Nee, integendeel, Strata maakt 3D zelfs makkelijk, zeker wanneer je bekend bent met de interface van Photoshop of Illustrator. Installeer de demo van Strata 3D Mac/Win en probeer het uit.

Strata 3D™ is een krachtig 3D graphics pakket voor 3D stills en 3D animaties. Compleet met geavanceerde belichting, atmosfeer-effecten, eigen textures & bumpmappen, de mogelijkheid om eigen modellen te maken -of modellen van anderen te importeren.

Strata 3D - introduction

'Ehrm, 3D? isn't that hard to learn?' No, on the contrary, Strata makes learning 3D easy, especcially when you are used to Photoshop or Illustrator. Install the demo van Strata 3D Mac/Win and give it a try.

Strata 3D™ is a powerfull 3D graphics package for 3D stills and 3D animations. It offers advanced lighting and atmosphere options, you can easily create your own textures & bumpmaps, create or import 3D-models.

Een van de voordelen van Strata 3D CX is de integratie met Photoshop. Het programma is uitgebreid met plug-ins en uitwisselingsfuncties voor Photoshop CS3 Extended. Maar het is niet 'alleen' dat, de Strata-interface, de gereedschaps- en objectspaletten, vertoonden al in 1994 al een zekere gelijkenis met Adobe's Photoshop en After Effects. Meer dan bijvoorbeeld een paket als Bryce 3D. Bryce 3D kent hardstikke leuke functionaliteit, indrukwekkende interface: maar ik moet altijd weer denken hoe het ook weer werkt en de handleiding erbij pakken. De handleiding van Strata staat op een achterafplek in mijn boekenkast: ik heb hem nooit meer nodig.

One of the pro's of Strata 3D is its integration with Adobe Photoshop. Strata 3D CX offers plug-ins for Photoshop CS3 Extended and makes exchanging and updating files easy. But it is not 'just' that, the Strata-interface back in 1994 shared a certain logic with Photoshop. The similarities between Adobe's Photoshop , After Effects and the Strata Modeling Tool- and Button-bars, made Strata easy to master when you were used to Photoshop, Illustrator or AfterEffects. The Bryce 3D-interface for example, lacked that. Bryce 3D has impressive landscape-functionalities, but everytime I use it, i have to grab the manual from the shelve. I may have a Strata Manual somewhere, but I never use it, so forgot where I left it ;-)

Zelf ken ik Strata sinds versie 1.51, halverwege de jaren negentig heb ik het bij verschillende werkgevers toegepast. Ook thuis gebruikte ik het pakket, onder andere voor m'n homepage-met-theepot, zo is hier nog een beschrijving van m'n tests met Strata 3D Pro versie 3.8 te vinden. Voor die test had ik ook even een cyberstadje in scanline gerenderd.

Inmiddels was de oude Turorial gedateerd geraakt en heb ik deze zomer met mijn nieuwste Strata-update, Strata 3D CX 5.5, de Tutorial herschreven.

• verwantschap met andere software
• het werkvlak
• alle gereedschappen
• textures toepassen
• beeld renderen
• omgevingslicht
• achtergrond
• ondergrond
• zelfgemaakte vormen
• 3D tekst
• eigen textures maken
• textures positioneren
• camera's plaatsen
• 3D-animaties

Wanneer je Strata 3D start, opent Strata een leeg 3Dmodel-venster, het werkvlak:

I use Strata 3D since version 1.51, during the nineties I worked with the software for various employers. At home I started to use the sofwtare too, for example for the homepage with teapot. Some tests with Strata 3D Pro versie 3.8 can still be found online (Dutch only) along with its cybercity testanimation in scanline.

My old Strata3D-Turorial had become too old to be usefull so I started to work on this Strata 3D CX 5.5 Tutorial this summer.

• sililarities with other software
• the modeling window
• tools and buttons
• textures
• rendering
• environment and light
• background
• ground
• objects
• 3D text
• creating textures
• positioning texture
• camera's
• 3D-animations

When you launch Strata 3D, you'll find menus, palettes, resources and last but not least, an empty modeling window:

Je zult meteen het 'grid' zien, het blauwe raster op de vloer, dat toont met welke ‘aanbliks-modus’ —zie 1— je je model bekijkt. Wil je je model recht van voren bekijken, in plaats van schuin van boven, dan klik je op 1, het aanblik-menu, en wijzig je de modus van 'isometric' naar 'front:'

Daarnaast, 2, zie je het preview-menu. Mijn preview staat nu op 'GL-smooth:' de objecten als de bol worden dan voorvertoond in tinten. Wanneer je grafische kaart te traag is voor zo'n gedetailleerde voorvertoning, kun je dit menu omzetten naar 'wireframe' om je 3D-model als draadmodel te previewen.

Met menu 3, het oog in de versnellingsbak, kun je de groothoeklens aanpassen. Probeer het maar eens, door het oog naar links of rechts te verschuiven. Je hebt er meer aan te zien wat Strata doet, dan aan een uitleg over de afstand van de distantiepunten ten opzichte van het verdwijnpunt. Hoewel Strata 3D ook de mogelijkheid biedt om op dat niveau aanpassingen in de instellingen te maken. De kracht van Strata 3D is dat het zich zowel op intuitief niveau als op technisch exact niveau laat instellen.

Met menu 4, kun nieuwe vensters openen en je huidige venster splitsen. Niet iets wat je zult doen wanneer je net met Strata 3D begonnen bent, maar wel handig in de toekomst: wanneer je in het ene venster wilt inzoomen op een detail, en in het andere venster overzicht wilt houden.

Heb je eenmaal een object getekend, dan kun je het verplaatsen met het 'verplaats selectie'-gereedschap. Je kunt het object verplaatsen over 3 assen. Je object heeft daartoe 3 punten, een punt om het over de X-as te verplaatsen, over de Y-as en over de Z-as.

Terug naar Tutorial Overzicht

We bekijken even alle gereedschappen en knoppen van Strata 3D 3.0, zodat er later geen spraakverwarring ontstaat welke gereedschappen we bedoelen:

Menubalk:  1 nieuw bestand  2 open...  3 bewaar  4 knip selectie  5 kopieer selectie  6 plak  7 ongedaan maken  8 doe opnieuw  9 converteer 10 groepeer 11 degroepeer
Gereedschappen:  1 verplaats blikveld  2 draai blikveld  3 zoom in uit  4 rondmaken  5 object bol  6 object cone  7 object cylinder  8 plaats tekst  9 rechthoek 10 afgeronde rechthoek 11 plaats lichtbron 12 plaats camera 13 verbreek link 14 ontgrendel 15 render		16 verplaats selectie 17 roteer selectie 18 vergroot selectie 19 diepte geven 20 object kubus 21 object afgeronde kubus 22 object pyramide 23 bezier pen 24 cirkel 25 veelhoek 26 spotlicht 27 grid gereedschap 28 link 29 vergrendel selectie 30 palet-gereedschappen Terug naar Tutorial Overzicht

Tip: In Strata 3D zijn de Key-combinaties gelijk aan andere paketten: CMND-O is open, CMND-S is sla op, CMND-G is groepeer, enzovoort. Vaak is het eenvoudiger om de bijbehorende Key-combinaties te gebruiken in plaats van de genoemde Menubalkknoppen.

Terug naar Tutorial Overzicht

Een 3D-pakket is niet compleet zonder fraaie Textures. De stofuitdrukking van een sinaasappelschil is anders dan die van chroom. Strata 3D biedt je de mogelijkheid gebruik te maken van de Textures die het pakket meelevert, of eigen textures te laden. Een Texture is feitelijk een kleur of afbeelding met bepaalde eigenschappen: een reflectie, een transparantie -of niet,- die Strata om het Object 'vouwt.'

Om gebruik te maken van de Strata-Textures, kies je in het Resource palet het tabblad Textures, en selecteer je in het tabblad Basic de gewenste Texture. In het voorbeeld kozen we Green Plastic. Zodra je op de Apply-button klikt, zal Strata deze Texture toepassen op het geselecteerde Object, de bol:

In de preview kun je al zien dat de Green Plastic-texture de bol-vorm transparant doet ogen. In de preview oogt de bol daardoor bleek, in een uiteindelijke render zul je zien dat de bol alle eigenschappen van dit plastic heeft gekregen, als transparantie, reflectie, lichtbreking en kleur:

In het laatste voorbeeld zag je hoe de bol-vorm met de groen-plastic Texture er na rendering uitzag. Renderen wil zeggen: Strata de opdracht geven je afbeelding te berekenen, compleet met alle Textures, belichtings- en/of atmosfeereffecten die je instelde.

Daartoe klik je in Strata 3 D op het Fototoestel, 15, het rendergereedschap. Met het rendergereedschap kun je een kader trekken over je werkvlak, van dat deel dat je wilt renderen, of dubbelklikken: dan rendert Strata je hele afbeelding. Een andere optie is in het Roluitmenu Rendering de optie Render, CMND-R.

In dit Render dialoogvenster kun je aangeven in welke kwaliteit Strata 3D je draadmodel moet renderen. Kies je voor Raytracing of Ra(y)diosity — [meer uitleg] — dan zal Strata 3D ook alle belichtingseffecten, als schaduwen, lichtbreking door materialen als glas, weerkaatsing op glanzende of reflecterende oppervlakken, berekenen. De Render-optie OpenGL, een techniek die voor spellen gebruikt wordt, genereert veel sneller een afbeelding, maar levert een minder realistisch beeld. Met Toon Bi-level en Tri-level kun je strakke illustraties renderen. De optie scanline tenslotte, gebruik ik nooit. Zelf gebruik ik vrijwel altijd RayTracing.

Het beste kun je allereerst wat experimenteren, testrenders ray-tracen op lage kwaliteit, een detail meerdere keren te renderen met verschillende renderinstellingen, om te bepalen welke rendertechniek bij je wensen past.

In de Current Frame-sectie van het Render dialoogvenster, kun je aangeven of je 1 Frame, een Still, of een hele movie wilt laten berekenen. Een hele movie renderen kan tijdrovend zijn, het is beter eerst wat met het programma te experimenteren, dan de animatie-pad opties te verkennen en dan pas te beginnen met 3D-animaties.

Terug naar Tutorial Overzicht

Omgevingslicht kunnen we wijzigen door in het Environment-palet het tabblad Lights te kiezen. Of in de menubalk het Roluitmenu 'Windows': 'Show environment palette' aan te klikken. Door het 'speldeknopje' dat de lichtbron-positie en de lichtrichting aangeeft te wijzigen, wijzig je het omgevingslicht:

Terug naar Tutorial Overzicht

In ditzelfde Environment-palet kun je ook andere achtergronden kiezen. Dat kunnen zelfgemaakte achtergronden zijn, of achtergronden die Strata 3D meelevert. Klik daartoe op de knop Vis. [van visable] en selecteer een van de Strata achtergronden, of maak zelf een nieuwe achtergrond [Optie New of Edit achter 'Vis.'].

Een nieuwe, zelfgemaakte achtergrond kan: een enkelvoudige kleur zijn. In dat geval is de hele achtergrond de kleur die je aangeeft. Een nieuwe zelfgemaakte achtergrond kan ook: een Horizon zijn. Een Horizon is een meervoudig kleurverloop. De Horizonkleur(en) zullen ook daadwerkelijk gekoppeld zijn aan de horizon-positie in je Strata model. Skylarking in het voorbeeld is zo'n horizonkleur.

Een nieuwe zelfgemaakte achtergrond kan ook: Cubic zijn. In dat geval definieer je een [All faces] of meerdere [Front, Back, enz] afbeeldingen in bitmapformaat die je achtergrond zullen vormen. Tenslotte kan een nieuwe zelfgemaakte achtergrond nog: Spherical zijn. In dat geval definieer je een afbeelding in bitmapformaat die je achtergrond zal vormen als een soort rond panorama. De achtergrond in dit voorbeeld is zo'n Spherical.

Terug naar Tutorial Overzicht

In het Environment-palet kun je ook een ondergrond aangeven, in het tabblad Ground. Vink daartoe ground plane aan en kies een Texture met de Texture-button:

Terug naar Tutorial Overzicht

Strata 3D biedt uitgebreide ondersteuning voor het tekenen van bezierpaden. Met het Bezier Pen tool [23] maar ook met de verschillende vlak tools [9, 10, 24, 25] kun je Bezier paden tekenen, op een vergelijkbare manier als je kunt in bijv. Adobe Illustrator. Met de Reshape tools [8 en 9] kun je later je vormen nog bewerken en wijzigen.

Je kunt de beziervormen zelfs nog wijzigen wanneer je ze ronding of diepte hebt gegeven met de gereedschappen [4 en 19] rondmaken of diepte geven [resp: lathe en extrude].

Terug naar Tutorial Overzicht

Rondmaken - lathe

Het rondmaken-gereedschap [4] werkt eenvoudiger dan het op het allereerste gezicht zou lijken. Met het gereedschap pak je een punt van je Bezier-vorm, en je sleept het in de richting waarin je je bezier-vorm rond wilt maken. Pak je het punt op de Y-as, dan zal dat de as zijn waarom de bezier-vorm ronding krijgt. Enzovoorts. Proberen is eenvoudiger dan uitleg lezen ;-)
Om de rondings-as te verplaatsen sleep je eenvoudig de paarse punten op de as in de richting die je wenst. Met een dubbelklik op het rondmaken gereedschap krijg je het dialoogvenster van rondmaken -lathe- te zien. Je kunt daarin nog het aantal segmenten aangeven. Een hoger getal kan een vloeiender vorm geven. In de praktijk leek het instellen hiervan niet nodig te zien. Zodra je een ander gereedschap selecteert dan het rondmaken gereedschap, zul je de voorvertoning van je vorm zien:

Dieptegeven - extrude

Om een eigen bezier-vorm diepte te geven, pak je de vorm bij het middelpunt met het dieptegeven gereedschap, [19]. Je kunt dat punt dan slepen naar gewenste hoogte of diepte.

Wanneer je dubbelklikt op het dieptegeven-gereedschap, krijg je het dialoogvenster van dieptegeven -extrude- te zien. Je kunt daarin aangeven of je wel of geen bevelvorm wenst bij het dieptegeven:

Terug naar Tutorial Overzicht

Met tekst-gereedschap kun je 3D en 2D-teksten plaatsen. Kies allereerst het aanzicht, bijvoorbeeld "Front" of "Left" waarin je wilt dat je 3D-tekst komt te staan. Zodra je met het tekstgereedschap op je werkvlak klikt, verschijnt het Tekst-dialoogvenster. Daarin kun je de tekst ingeven, de spatiëring tussen de letters ingeven, de bevel-breedte ingeven, het lettertype en -stijl, de bevel-vorm, het pad waarop de tekst moet komen te staan, en tenslotte de diepte van de bevel.

Mocht je tekst te klein zijn geworden, dan kun je hem natuurlijk vergoten met het vergroot-gereedschap, maar nodig is dat niet..

.. je kunt immers met de sleeprichting van het tekstgereedschap alvast zien aan de preview "A" hoe groot je tekst ongeveer zal worden:

Terug naar Tutorial Overzicht

Een eigen texture kun je van elke afbeelding maken. Wanneer je wenst dat de texture aansluit bij het 'tilen', met andere worden: dat elk herhaalde tegeldeel naadloos aansluit op zijn buurman, dan zul je de afbeelding moeten bewerken in een grafisch pakket. We kozen voor die handeling Photoshop.

Als voorbeeld heb ik een foto van een bakstenen muur geopend. (Denk bij de fotokeuze aan de auteursrechten.) Uit die foto selecteer je dàt deel, dat bij herhaling het minste kleurverschil aan de randen zal tonen. Knip dat deel uit met Roluitmenu "Afbeelding - Uitsnijden", ofwel het uitsnijden gereedschap van Photoshop. In de Engelse versie van Photoshop is dit: "Image - Crop."

Vervolgens kies je in het Photoshop roluitmenu "Filter" de optie "Anders" en daarachter de optie "Verschuiven." In de Engelse versie van Photoshop is dit: "Filter - Other - Offset." Na de verschuiving kun je met het Stempel-gereedschap [Rubber Stamp tool] in Photoshop de afbeelding bewerken tot de naden zijn verdwenen.

Bewaar je afbeelding. Strata CX kan bijzonder veel bestandsformaten inlezen, pict of bmp is geen vereiste meer zoals 10 jaar geleden.

Wens je ook een 'bumpmap' -een grijstinten-bestand dat het reliëf en hoogteverschil aangeeft, dan bewaar je je Texture in Photoshop ook nog eens in grijstinten.

In het Recource-palet van Strata 3D kies je het tabblad "textures", en daar achter de knop "New" de optie "Surface Texture." Je zult dan het dialoogvenster van de nieuwe Texture zien. Allereerst kun je je Texture een nieuwe naam geven. Rode Baksteen o.i.d. is duidelijker dan Surface Texture-1 :-)

Met de knop Color kun je desgewenst een kleur instellen. Met de knop "Map" kun je een afbeelding ophalen:

In het Map-venster kun je via knop 'Load' over je disk bladeren, en de gewenste afbeelding, in het voorbeeld 'baksteen.psd' in Strata 3D laten:

Klik linksonder in het Nieuw Texture dialoogvenster op de knop Expert. In de opties daarachter vind je onder andere de plek waar je de Bumpmap -de reliëf-kaart- kunt opgeven. Klik op het mapikoontje bij Bump, en selecteer je grijstintenafbeelding, en de hoogte die je wenst voor je reliëf:

Terug naar Tutorial Overzicht

Natuurlijk kun je gewoon "apply" klikken in het Tabblad Textures van het Resource palet. Maar regelmatig wil je een texture vergroten, verkleinen of anders 'om de vorm heen vouwen' dan de default instelling doet. Daartoe gebruik je het tabblad Texture in het Object Properties palet.

Met de ikonen Map, Tile en Mix kun je de eigenschappen van de Texture wijzigen. Map is belangrijk om altijd in te stellen: het bepaalt de manier waarop de texture op de vorm geprojecteerd wordt.

Klik vervolgens op de knop Position, om met de handels die verschijnen de texture eventueel naar een andere plaats op het object te slepen. Met 'end position' maak je de positie desgewenst definitief.

Terug naar Tutorial Overzicht

Terug naar Tutorial Overzicht

Eerder op deze pagina kwam de verwantschap met Adobe software ter sprake.

Strata heeft de overeenkomsten met de Adobe-paketten vergroot. En dat vergroot weer de Usability van de interface. Zaken die je al kent uit Photoshop, vind je terug in Strata 3D. Zo kent Strata 3D nu ook een History-palet, waarmee je handelingen ongedaan kunt maken. Ik moet wel zeggen dat Undo desondanks niet altijd mogelijk was, alsof het History-palet niet aan alles gekoppeld is - maar dat moet ik nog nader uitzoeken.

3D-animaties opnemen: camera plaatsen

Om Animaties te maken, kun je een camera gebruiken die je scene filmt. Met het Camera-gereedschap 12 plaats je zo'n camera in je model. Om te zien wat de camera ziet, kies je in het roluitmenu Windows de optie Camera Window, en daarachter het nummer van de camera. Je kunt immers meerdere camera's plaatsen, de eerste krijgt nummer één enz. Met de pijlen linksboven in de balk van dit Camera-venster kun je de camera (ook) besturen.

Drie punten van de camera-shape in je model zijn belangrijk. Allereerst de positie van de camera zelf. Zoals elk object, kun je die verplaatsen met de verplaatsgereedschappen. Je zult zien dat bij het verplaatsen van de camera, het focus-punt -de zwarte cirkel met het kruisje erin- blijft staan. Je kunt dat punt veplaatsen met de cursor-pijl.

Het derde Camera-punt dat belangrijk is, is het groothoekpunt, de rode punt in de buurt van het focuspunt. Door die te verplaatsen bepaal je het blikveld van de camera. (Let wel, je kunt het blikveld van de camera óók besturen met de pijlen linksboven in de balk van elk eigen Camera-venster.)

Het focuspunt heeft verder de handige eigenschap, dat je het kunt koppelen aan een object. Het object zal dan even met rode selectielijnen 'oplichten', en daarna zal de camera na elke verplaatsing op dat object gefocusd blijven.

Iets anders dat noodzakelijk is om een animatie te kunnen maken is een Tijdslijn. In Strata 3D vind je de tijdslijn onder het Roluitmenu Windows achter "Show Project Window:"

Terug naar Tutorial Overzicht

Van dit simpele voorbeeldmodelletje ga ik uiteraard geen movie maken, maar het is eenvoudig genoeg om een overzicht te geven van de Tijdslijn die Strata 3D kent: het venster Project Window.

Met de rode en de groene 'winkelhaak'-schuifjes rechtsboven in het Project Window, bepaal je het begin- en eindpunt van je animatie. Wanneer je model klaar is om geanimeerd te worden, verplaats je de Current Time Pointer, de blauwe knop in de tijdslijn, naar het punt waar je eerste beweging moet plaatsvinden.

Die beweging s een camera-beweging zijn. Plaats daatoe de camera naar het punt waar je wenst dat de camera zich bevindt. De tussenliggende frames zullen als kleine blauwe streepjes zichtbaar zijn op het pad dat de camera aflegt. In het Camera venster zul je het beeld zien dat de camera op dat punt waarneemt:

Elk object dat geanimeerd is, zal een blauwe lijn met event markers in het Project Window kennen. De event markers zijn herkenbaar als een blauwe ruit op de lijn, die bij selectie rood zullen worden. De event markers kun je naar wens verschuiven op de tijdslijn. Met de knopjes linksboven in het Project Window, boven de current time aanduiding, kun je stapsgewijs door de animatie lopen.

Wanneer je een object beweging wilt toekennen, selecteer je het, dat kun je doen in de Object List van het Project Venster, en door de vorm in het werkvlak zelf te selecteren. Vervolgens plaats je de tijdsaanduider, de Current Time Pointer, naar het punt waar je wilt dat de beweging plaats vindt. Op die plek ken je de gewenste beweging toe, en -dat is het. Het klinkt ingewikkelder dan het in de praktijk is.

Vergeet niet dat je ook lichten, zowel een gewone lichtbron als een spotlicht, kunt plaatsen en animeren. Bijvoorbeeld door de lichtbron in het tabblad Object van het Object Properties palet een andere waarde te geven per event marker. Een extra event marker maak je door die te slepen uit een voorgaande eventmarker: wanneer je de muis ingedrukt houdt tijdens het slepen, verdubbelt de event marker zich eenmaal.

Wanneer je camerapad compleet is, je animatie elke beweging bevat die je wenst, kun je de movie renderen. Dat doe je op dezelfde manier als het renderen van een stilstaand beeld, alleen geef je dan aan welke frames je wilt renderen. Een flinke movie, van duizenden frames, kan heel wat uren renderen zijn, afhankelijk van de rekenkracht van je computer. Je kunt zodoende eerst testrendertjes maken in een lage kwaliteit of klein formaat voor je de definitieve animatie in een hoge kwaliteit rendert.

Kortom, veel plezier met Strata 3D!